باد کردن و بزرگ شدن لثه که به عنوان هایپرپلازی (gingival hyperplasia) یا هایپرتروفی لثه نیز شناخته میشود، به رشد بیش از حد و غیر طبیعی بافتهای لثه گفته میشود.
چند دلیل عامل اصلی پف کردن و بزرگ شدن لثه برای انجام ایمپلنت دندان وجود دارد که میتوان آنها را به چهار گروه کلی تقسیم بندی کرد: ۱) تورم لثه به واسطه التهاب، ۲) تورم لثه ناشی از دارو، ۳) فیبروماتوز ارثی لثه و ۴) عوامل سیستمیک بزرگ شدن لثه.
باد کردن لثه به دلیل التهاب
باد کردن لثه ممکن است به صورت موضعی و یا کلی باشد. یکی از دلایل آن واکنش التهابی است که در پاسخ به تجمع ذرات غذا و باکتری (پلاک) در دندانها اتفاق می افتد. این وضعیت در نتیجه عدم رعایت بهداشت موثر است. در شکل زیر یک نمونه از باد کردن لثه به دلیل التهاب را مشاهده میکنید.
لثه ای که به این علت متورم شده است، اغلب نرم، قرمز و حساس به لمس بوده و به راحتی خونریزی میکند. خوشبختانه التهاب لثه را میتوان با رعایت بهداشت (مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم) و پاک کردن جرم و پلاک و در نتیجه از بین رفتن مواد محرک در دندان، برطرف نمود.
باد کردن لثه به دلیل مصرف دارو
مصرف برخی از داروها موجب بزرگی و تورم لثه میشود. بر خلاف مورد قبل، در این حالت بافتهای لثه معمولا سفت و صورتی رنگ بوده و به لمس حساس نیستند و به راحتی خونریزی نمیکنند. تصویر زیر یک نمونه از تورم لثه ناشی از مصرف داروی قلبی عروقی نیفِدیپین را نشان میدهد.
در موارد شدید ممکن است تاج دندان به طور کامل لثه را پوشانده و موجب بیماری لثه شود چرا که در این شرایط تمیز نگه داشتن دندانها دشوار میشود. همچنین مشکلات مربوط به بیرون زدن دندان و همراستایی آنها نیز ممکن است اتفاق بیفتد. تورم لثه به واسطه مصرف دارو پس از قطع مصرف، ممکن است به طور کامل یا تا حدی برطرف شود. در صورتی که نمیتوانید مصرف دارو را متوقف کنید باید با جراحی بافت اضافی لثه برداشته شود. به این عمل جراحی ژنژیوکتومی (gingivectomy) گفته میشود. با این حال باز ممکن است در صورت ادامه مصرف دارو لثه بزرگ شود. از آنجایی که این وضعیت با تجمع پلاک در دندانها بدتر میشود، رعایت بهداشت مناسب از شدت آن میکاهد.
چه داروهایی باعث بزرگ شدن لثه میشوند؟
متداولترین داروهایی که با تورم لثه همراه هستند عبارتند از:
۱- فنیتوئین- فنیتوئین یک داروی ضد تشنج است که برای درمان انواع تشنج و صرع استفاده میشود.
۲- سیکلوزپورین- سیکلوزپورین یک داروی سرکوب کننده ایمنی است که برای پیشگیری از پس زدن عضو پیوند شده پس از پیوند عضو مصرف میشود. ممکن است در درمان انواع بیماریهای مربوط به سیستم ایمنی از جمله پسوریازیس، درماتیت آتوپیک، آرتروز روماتیسمی و سندرم نفروتیک نیز از آن استفاده شود.
۳- مهار کننده کانال کلسیم- دسته ای از داروهای قلبی عروقی هستند که برای مدیریت مشکلاتی مانند پرفشاری خون، درد سینه و نامنظمی ضربان قلب مصرف میشوند.
احتمال عارضه تورم لثه در اثر مصرف این داروها چقدر است؟
احتمال بزرگی لثه مربوط به مصرف دارو در موارد مصرف بلند مدت فنیتوئین ۵۰ درصد تخمین زده میشود. در مورد سیکلوزپورین ۲۵ تا ۳۰ درصد از بزرگسالان ممکن است دچار این عارضه شوند اما در کودکان این احتمال بیشتر است (بیش از ۷۰ درصد). عارضه تورم لثه در اثر داروهای مهار کننده کانال کلسیم بستگی زیادی به نوع دارو دارد (از ۱۵ تا ۸۵ درصد احتمال آن متفاوت است).
به نظر میرسد دوز دارو نسبت به رعایت بهداشت (وجود کمتر جرم و باکتری در دندانها) اهمیت کمی دارد.
فیبروماتوز ارثی لثه
این بیماری یک وضعیت نادر وراثتی است که معمولا در کودکی ایجاد میشود. اگر چه برخی موارد آن ممکن است تا بزرگسالی مشهود نشوند. در این وضعیت رشد کند عمومی یا گهگاهی محلی لثه مشاهده میشود که بدون حساسیت در حین لمس بوده و لثه سفت و به رنگ صورتی کمرنگ است. نمونه ای از این وضعیت در شکل زیر مشاهده میوشد که نشان میدهد چگونه دندانها توسط رشد بیش از حد لثه پوشانده شده اند.
اغلب برای جلوگیری از نهفته شدن دندانها یا جا به جایی آنها بافت اضافی لثه به روش جراحی برداشته میشود. جراحی مکرر برای برداشتن بافت زیادی لثه ممکن است لازم باشد چون ماهیت این وضعیت عود شونده است.
دلایل سیستمیک بزرگ شدن لثه
برخی وضعیتهای سیستمیک و فیزیولوژیک وجود دارند که ممکن است باعث تورم موضعی یا عمومی لثه ها شوند از جمله بارداری، عدم تعادل هورمونی و لوکمی. تصویر زیر یک نمونه از تورم لثه مربوط به بارداری است.
بزرگ شدن لثه ناشی از یک وضعیت سیستمیک معمولا با حل شدن یا درمان مشکل اصلی با در مورد بارداری با زایمان، برطرف میشود. در این موارد هم مانند تورم لثه ناشی از مصرف دارو، رعایت بهداشت مناسب احتمال بزرگی لثه را کاهش میدهد.
در صورت باد کردن لثه چه کاری باید انجام دهیم؟
اگر متوجه شدید لثه هایتان بیشتر از حد معمول پف دارد یا احساس میکنید بزرگ شده است، باید ابتدا برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید. بیشتر این موارد پس از معاینه کامل دهان و دریافت سابقه پزشکی شما، به سهولت مشخص میشوند. در موارد نادر آزمایشهای دیگری مانند آزمایش خون یا نمونه برداری ممکن است برای مشخص شدن عامل دقیق بزرگی لثه لازم باشد.
لازم به ذکر است که این وضعیت مسری یا عفونی نیست و شما به واسطه ارتباط با دیگران به آن مبتلا نشده و به کسی نیز انتقال نمیدهید.
اقدامات لازم برای کاهش بزرگی لثه
به طور کلی بهترین کاری که میتوانید انجام دهید رعایت بهداشت موثر و منظم است. دندانپزشک تاثیر عملکرد شما را بررسی کرده و در صورت لزوم به شما کمک میکند. مثلا ممکن است لازم باشد جرمگیری انجام دهید یا روش صحیح مسواک زدن را یاد بگیرید. به خصوص در موارد کنترل بزرگی لثه ناشی از التهاب مزمن و سیکلوزپورین، رعایت درست بهداشت اهمیت زیادی دارد. در مورد بزرگ شدن لثه در اثر عارضه جانبی داروها ممکن است پزشک دارویتان را عوض کند. در مورد بیماریهای سیستمیک نیز درمان بیماری اصلی معمولا منجر به برطرف شدن مشکل لثه میشود.
