پوسیدگی دندان تنها به دلیل بهداشت دهان ضعیف یا مصرف زیاد شیرینیجات ایجاد نمیشود. عوامل متعددی از جمله بیماریهای زمینهای مانند دیابت، بیماری قلبی، مشکلات کلیوی و حتی اختلالات خودایمنی میتوانند به خرابی دندان منجر شوند. علاوه بر این، تغذیه نامناسب شامل مصرف مواد غذایی اسیدی، شیرین یا نشاستهای، خشکی دهان و کمبود ویتامینها و مواد معدنی ضروری مانند کلسیم، ویتامین D و ویتامین C نقش مهمی در آسیب به دندانها ایفا میکنند. گاهی عوامل ژنتیکی یا عادات نادرست مانند دندان قروچه و استفاده از خمیردندان نامناسب میتوانند پوسیدگی را تسریع کنند. بهترین درمان خرابی دندان شامل استفاده از فلوراید برای مراحل اولیه پوسیدگی، پرکردن دندان، روکش، عصبکشی و در موارد شدید، کشیدن دندان هستند.
| موضوع | توضیحات |
|---|---|
| علتهای خرابی دندان | بهداشت ضعیف دهان، مصرف مواد غذایی شیرین، اسیدی و نشاستهای، خشکی دهان، مشکلات ژنتیکی، بیماریهای زمینهای (دیابت، بیماری قلبی و کلیوی)، کمبود ویتامینها و مواد معدنی (کلسیم، ویتامین D، ویتامین C)، عادات نادرست مانند دندان قروچه. |
| بیماریهایی که باعث خرابی دندان میشوند | دیابت، بیماری قلبی، بیماری کلیوی، سندرم شوگرن، آرتریت روماتوئید، لوپوس، بیماری پارکینسون، هانتینگتون، سوءمصرف مواد افیونی، بارداری. |
| قرص برای جلوگیری از خرابی دندان | فلوراید (بهصورت خمیردندان، دهانشویه یا قرص) برای تقویت مینای دندان و کاهش پوسیدگی. |
| کمبود ویتامینها و مواد معدنی | کلسیم، ویتامین D، ویتامین C، ویتامین A، ویتامین K، ویتامینهای گروه B، آهن و منیزیم. |
| راههای درمان خرابی دندان | درمانهای فلوراید، پرکردن دندان، روکش دندان، عصبکشی، کشیدن دندان و جایگزینی آن با بریج یا ایمپلنت. |
23 موردی که باعث خرابی دندانها میشود؟
چند دسته از مواد غذایی وجود دارند که به دندانها آسیب میزنند. این دستهها شامل موارد زیر هستند:
- مواد غذایی شیرین؛
- مواد غذایی اسیدی؛
- مواد غذایی نشاستهای.
در این بخش، یک فهرست 23 موردی از منابع کمتر شناختهشدۀ این نوع مواد غذایی را که اغلب علت خرابی دندان هستند در اختیار شما قرار میدهیم.
9 غذای شیرین کمتر شناختهشده که باعث پوسیدگی دندان میشوند
اکثر افراد از مواد غذایی شناختهشدهای که حاوی قند هستند و میتوانند علت خرابی دندان باشند؛ مانند شیرینیها، شکلات و بستنی، آگاه هستند. بااینحال، مواد غذایی زیادی وجود دارند که بهطور مخفیانه قند بالایی دارند و ممکن است در رژیم غذایی یا بهعنوان بخشی از یک وعده غذایی شما حضور داشته باشند. شاید انتظار نداشته باشید که برخی از این موارد بتوانند به دندانها آسیب برسانند. 9 مورد از مواد غذایی کمتر شناختهشده با قند بالا که میتوانند باعث پوسیدگی دندان شوند، عبارتاند از:
- بارهای غلات (Cereal Bars): بیشتر این بارها از قند افزوده برای طعمدهی استفاده میکنند و همچنین شامل میوههای خشک با شیرینکنندههای اضافی هستند. پساز مصرف آنها مسواک بزنید؛
- ماست (Yoghurt): ماست میتواند حاوی مقدار زیادی قند باشد. ماستهای میوهای، مانند توتفرنگی، بیشترین قند را دارند؛
- سس سالاد (Salad Dressing): در اکثر سسهای محبوب سالاد، مقدار زیادی قند وجود دارد؛
- میوههای کنسروشده (Canned Fruits): خوردن میوههای کنسروشده بسیار بیشتر از میوههای طبیعی به پوسیدگی دندان کمک میکند. دلیل این امر استفاده از مواد نگهدارنده و شربتهای قندی برای افزایش ماندگاری است. سعی کنید به میوههای تازه روی بیاورید یا میوههای کنسروشده را قبلاز مصرف بشویید؛
- سالادهای جانبی (Side Salads): ممکن است برای سالمتربودن، یک تکه مرغ کمچرب و یک سالاد جانبی انتخاب کنید؛ اما این موارد اغلب منابع پنهانی قند هستند. سالاد کلم (Coleslaw) و سالادهایی که شامل میوههای خشک و آجیل هستند، اغلب پر از قندهای مخفی و همچنین کالری بالا هستند؛
- میوههای خشک (Dried Fruits): میوههای خشک بهطور قابلتوجهی حاوی قند بیشتری به نسبت میوههای تازه هستند. فقط تصور کنید که در مقایسه با انگورهای تازه، چند کشمش را میتوانید در یک زمان بخورید؛
- آجیل (Nuts): آجیلهایی که بهصورت خام و طبیعی آماده نشدهاند، اغلب حاوی قند اضافی هستند. انواع برشتهشده و آجیلهای طعمدار هم قند زیادی دارند؛
- سسها (Sauces): اگر از سسهای آماده برای پاستا یا کاری استفاده میکنید، حتماً سطح قند آنها را روی شیشه بررسی کنید. بسیاری از برندهای محبوب، قند اضافی برای طعمدهی اضافه میکنند؛
- چاشنیها (Condiments): از عادت اضافهکردن چاشنیها به غذا برای طعمدهی اجتناب کنید؛ زیرا تقریباً همیشه حاوی قند هستند. انواع بدون قند در دسترس هستند؛ اما میتوانید سس گوجهفرنگی، مایونز یا خردل خانگی خود را درست کنید.
قند احتمالاً بدترین علت خرابی دندان است؛ بنابراین همیشه مراقب باشید که قند در غذاهای شما وجود دارد یا نه و تا حد ممکن غذاها را بهصورت تازه تهیه کنید. آگاهی میتواند حس بهتری از کنترل به شما بدهد؛ اما متأسفانه بسیاری از غذاهای بهظاهر سالم هم اغلب قند اضافی دارند.
9 غذای اسیدی که باعث پوسیدگی دندان میشوند
بسیاری از غذاهای اسیدی که باید از آنها اجتناب کرد، کمتر از غذاهای شیرین شناخته شدهاند که این موضوع پرهیز از این غذاها را برای افراد سختتر میکند. در ادامه، لیستی از غذاهای اسیدی که میتوانند علت خرابی دندان باشند و ممکن است دندانها را نیز لکهدار کنند، آورده شده است:
- مرکبات: میوههایی مانند لیمو، پرتقال، لیموترش، گریپفروت و کامکوات، همگی مقادیر زیادی اسید دارند. چه در غذا یا نوشیدنی (حتی یک لیوان آب با لیمو اسید دهان را افزایش میدهد)، این میوهها میتوانند باعث پوسیدگی دندان شوند؛
- گوشتهای فرآوریشده: هر نوع گوشتی که فرآوری یا دودی شده باشد، نسبت به گوشت تازه و کمچرب سطوح اسیدی بالاتری دارد. گوشتهای دودی سفت مانند چوریزو و دیگر سوسیسهای دودی هم معمولاً بین دندانها گیر میکنند؛
- تخممرغ: تخممرغ مقادیر بالایی از مواد تولیدکننده اسید مانند فسفر دارد؛ بنابراین اگر میخواهید از پوسیدگی دندان جلوگیری کنید، باید بعداز خوردن آن، دهان خود را بشویید؛
- گوشت: گوشت قرمز تازه محتوای اسید بالایی دارد. البته مقادیر زیادی اسید در گوشت مرغ کمچرب هم وجود دارد؛ اما گوشت قرمز معمولاً دارای سطوح بالاتر چربی است و بیشتر احتمال دارد که بین دندانها گیر کند؛
- محصولات لبنی: پنیر، شیر و بستنی معمولاً منابع رایجی از قند هستند؛ اما آنها منابع اصلی اسید هم محسوب میشوند. همه غذاهایی که به مشکلاتی مانند بیماری ریفلاکس معده کمک میکنند، اغلب مقادیر زیادی اسید دارند؛
- گوجهفرنگی: جالب است که گوجهفرنگی در هر شکلی، حاوی اسید است که ممکن است در صورت مصرف مکرر علت خرابی دندان باشد؛
- خیارشور: ترشیانداختن یک روش عالی برای نگهداری مواد غذایی است؛ اما اسیدیته را بهشدت افزایش میدهد؛
- نان سفید: غذاهای فرآوریشده مانند نان سفید منبع اصلی اسید هستند؛ زیرا دانههای استفادهشده در تولید نان سفید باید فرآوری شوند که این فرایند بسیاری از فیبرهای طبیعی را حذف میکند. فرآوری اغلب سطح اسید غذاها را افزایش میدهد؛
- نمک: اضافهکردن نمک به هر چیزی بهطور قابلتوجهی مقدار اسید موجود در دهان را افزایش میدهد. استفاده از نمک در حین پختوپز در مقایسه با اضافهکردن آن به غذای آماده، احتمال افزایش سطح اسید را کاهش میدهد.
غذاهای اسیدی احتمالاً بهمرورزمان باعث پوسیدگی دندان میشوند؛ اما اگر بهداشت دهان و دندان را بهخوبی رعایت کنید، پساز خوردن آنها مسواک بزنید و نخ دندان بکشید، میتوانند بهطور سالمی بخشی از رژیم غذایی شما باشند. غذاهای فرآوریشده از بدترین غذاها برای سلامتی شما در میان موارد ذکرشده هستند؛ اما میوهها، سبزیجات، تخممرغ و گوشت فواید زیادی برای سلامتی دارند.
5 غذای نشاستهای که میتوانند علت خرابی دندان باشند
افراد معمولاً قند و گاهی غذاهای اسیدی را بهعنوان علل پوسیدگی دندان میشناسند؛ اما بهندرت به نشاسته فکر میکنند. نشاسته در دهان با باکتریها واکنش میدهد و به اسید تبدیل میشود؛ بنابراین محصولات حاوی نشاسته از جمله بدترین غذاها برای پوسیدگی دندان هستند. در ادامه، لیستی از منابع اصلی مشکلزا نشاسته آورده شده است:
- چیپس: چیپس حاوی مقادیر زیادی نشاسته است و بهراحتی میتوانند بین دندانهای شما گیر کند. افراد معمولاً چیپس را بهعنوان یک میانوعده مصرف میکنند؛ بهاینمعنی که ممکن است نشاسته برای مدت طولانی قبلاز مسواکزدن در دندانها باقی بماند؛
- نان: نان سفید نهتنها فرآوریشده است که بهدلیل محتوای قند و اسید اضافی مشکلسازتر است. حتی اگر نان غلات کامل را انتخاب کنید، باید مراقب باشید زیرا بسیاری از این غلات میتوانند بین دندانهای شما گیر کنند؛
- سیبزمینی سرخشده: یکی از بدترین مواد غذایی برای دندانهای شما، نشاسته سیبزمینی است و وقتی نمک و چربی ناشی از سرخکردن را به آن اضافه کنید، میتواند مشکلات زیادی برای دندانها و سلامت کلی شما ایجاد کند. برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، مصرف سیبزمینی سرخشده را محدود کنید؛
- پاستا: مصرف متعادل پاستا کاملاً سالم است؛ اما همچنان حاوی نشاسته است و ممکن است بین دندانهای شما گیر کند. همین موضوع برای بسیاری از انواع نودلها هم صدق میکند؛
- برنج: برنج هم حاوی نشاسته است و ممکن است بین دندانها گیر کند. بسیاری از افراد روزانه برنج مصرف میکنند که این موضوع میتواند احتمال پوسیدگی دندان را با گذشت زمان افزایش دهد.
راههایی مانند انتخاب برنج و پاستای کامل برای کاهش محتوای نشاستۀ برخی از غذاهای این لیست وجود دارد؛ اما بسیاری از غذاهای خوشمزه و سالم هم حاوی نشاسته هستند و میتوانند علت خرابی دندان باشند؛ بنابراین معمولاً اجتناب از آنها دشوار است. نشاسته بسیار پرکالری هم است و نسخههای فرآوریشده آن میتوانند باعث افزایش وزن شوند.
چکاپهای منظم دندانپزشکی میتوانند حفرهها و مشکلات دیگر دندان را قبلاز تبدیلشدن به مشکلات جدیتر شناسایی کنند. هرچه زودتر بهدنبال درمان باشید، شانس بهتری برای معکوسکردن مراحل اولیه پوسیدگی دندان و جلوگیری از پیشرفت آن دارید. اگر یک حفره قبلاز شروع درد درمان شود، احتمالاً به درمان زیادی نیاز نخواهد داشت.
چه بیماریهایی باعث خرابی دندان میشود؟
هیچ بخشی از بدن بهطور کامل مستقل عمل نمیکند و دندانها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. پوسیدگی دندان میتواند دلایل بسیار بیشتری از صرفاً بهداشت ضعیف دهان داشته باشد. در واقع، پوسیدگی دندان اغلب نشانه یا هشداری از یک مشکل بزرگتر و شاید خطرناکتر در بدن است. در حقیقت، بیماریهای رایجی وجود دارند که میتوانند باعث پوسیدگی دندان شوند.
هنگامی که برای معاینه به دندانپزشک خود مراجعه میکنید، او فقط ظاهر فیزیکی دندانهای شما را بررسی نمیکند. اگر تابهحال از خود پرسیدهاید که چرا سؤالات زیادی در مورد سبک زندگی و تاریخچه پزشکی شما میپرسد، دلیلش این است که میخواهد تصویر کلیتری از وضعیت سلامت شما بهدست آورد و بفهمد دهان و سلامت دهان و دندان شما چه چیزی به او میگوید.
شرایط پزشکی که در ادامه معرفی خواهند شد با سلامت دهان و دندان ارتباط دارند و میتوانند علت خرابی دندان باشند؛ بنابراین برای بیماران مبتلا به این شرایط مهم است که بهطور منظم به دندانپزشک مراجعه کنند تا درمانهای لازم را دریافت کنند.
دیابت
دیابت کنترلنشده میتواند منجر به بیماری لثه (پریودنتال) شود؛ عفونتی که لثه و استخوانهای نگهدارنده دندانها را تحت تأثیر قرار میدهد و ممکن است باعث درد، بوی بد دهان و ازدستدادن دندانها شود. همچنین دیابت، سطح قند در بزاق را افزایش میدهد که ممکن است باعث عفونت قارچی دهان (برفک) شود و لکههای سفید و دردناکی در دهان ایجاد کند.
بیماری قلبی و سکته مغزی
مطالعات نشان دادهاند که افراد با سلامت دهان و دندان ضعیف بیشتر در معرض بیماریهای قلبی و سکته مغزی قرار دارند. برخی محققان معتقدند باکتریهایی که باعث بیماریهای لثه میشوند، میتوانند از طریق جریان خون به قلب و مغز بروند و موجب التهاب و آسیب به رگها شوند. تجمع پلاکهای چربی در رگها میتواند منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود؛ بنابراین نهتنها بیماریها میتوانند علت خرابی دندان باشند، بلکه پوسیدگی دندانها هم میتواند منجر به بیماریهای خطرناک شود.
بیماری کلیوی
سیستم ایمنی ضعیفشده ناشی از بیماری کلیوی ممکن است بیماران را بیشتر در معرض عفونتهای ناشی از بیماریهای شدید لثه قرار دهد. این بیماریها علاوهبر درد و بوی بد دهان میتوانند موجب التهاب مزمن شوند که به بیماریهای دیگر مانند بیماری قلبی دامن بزند. همچنین، عفونتهای دهانی میتوانند روند پیوند کلیه را به تأخیر بیندازند؛ بنابراین بهداشت دهان و دندان بسیار حیاتی است.
پیوند عضو
مدیریت دندانپزشکی بخش مهمی از هر فرایند پیوند عضو است. پزشکان قبلاز عمل اطمینان مییابند که بیمار عفونت یا مشکلات دندانی درماننشدهای که ممکن است عمل را پیچیدهتر کند، ندارد. بعداز پیوند هم داروهای ضدرد ممکن است مقابله با باکتریها و عفونت را دشوار کنند.
پرتودرمانی سرطان سر و گردن
درمان دندانپزشکی برای بیمارانی که تحت پرتودرمانی برای سرطان سر و گردن قرار میگیرند، ضروری است. پرتودرمانی میتواند زخمهای دهانی، خشکی دهان، کاهش تولید بزاق و آسیب به بافت و استخوان فک ایجاد کند و علت خرابی دندان باشد.
سندرم شوگرن
این بیماری خودایمنی موجب خشکی چشم و دهان میشود و ممکن است جویدن و مسواکزدن را برای بیماران دشوار کند. همچنین میتواند منجر به برفک شود.
آرتریت روماتوئید
باکتریهای ایجادکننده التهاب در بیماریهای لثه ممکن است با آرتریت روماتوئید مرتبط باشند. این بیماری میتواند موجب درد فک و دشواری در مسواکزدن و نخ دندانکشیدن هم شود.
لوپوس
بیماران مبتلا به لوپوس بیشتر مستعد بیماریهای شدید لثه، زخمهای دهانی و خشکی دهان هستند که همۀ این عوامل میتوانند علت خرابی دندان باشند.
بیماری پارکینسون
این بیماری میتواند موجب سفتی عضلات فک شود و جویدن و بلع را دشوار کند. تجمع بزاق هم ممکن است به عفونت و بیماریهای لثه منجر شود.
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
این بیماری باعث ضعف عضلات میشود و ممکن است مسواکزدن و نخ دندانکشیدن را دشوار کند. همچنین تجمع بزاق میتواند منجر به افزایش پلاک، حفرهها و بیماری لثه شود.
بیماری هانتینگتون
این بیماری باعث تخریب تدریجی سلولهای عصبی مغز میشود و عملکرد دستها را مختل میکند. بیماران اغلب دندانهای پوسیده بیشتری دارند و ممکن است دندان قروچه کنند که منجر به درد و شکستگی دندان میشود و میتواند علت خرابی دندان باشد.
سوءمصرف مواد افیونی
مواد افیونی ممکن است خشکی دهان، زخمهای دهانی، بیماریهای لثه و پوسیدگی دندان ایجاد کنند. همچنین، سوءمصرف این مواد میتواند منجر به آسیب به مینای دندان شود.
بارداری
هورمونهای تغییریافته در دوران بارداری ممکن است التهاب لثهها را افزایش دهند و علت خرابی دندان باشند. زنان باردار با پوسیدگی دندانهای درماننشده بیشتر احتمال دارد که فرزندانی با مشکلات دندانی داشته باشند.
در بسیاری از موارد، مراقبت پیشگیرانه منظم میتواند اثرات جانبی دهانی ناشی از این شرایط را کاهش دهد. مسواکزدن و نخ دندانکشیدن روزانه، اطلاعرسانی به دندانپزشک در مورد وضعیت سلامتی و برنامهریزی برای معاینات منظم ضروری است.
علت خرابی دندان با وجود مسواکزدن چیست؟
یکی از بهترین روشها برای پیشگیری از پوسیدگی دندان، مسواکزدن و استفاده صحیح از نخ دندان است. بااینحال، برخی افراد ممکن است با وجود رعایت بهداشت دهان و دندان، همچنان دچار پوسیدگی شوند و علت خرابی دندان خود را ندانند. بیایید به دلایل احتمالی این مشکل بپردازیم:
خمیردندان شما ممکن است مشکلساز باشد
اگر پس از تغییر خمیردندان خود با مشکلات دندانی مواجه میشوید، ممکن است خمیردندانتان دارای شاخص سایش عاجی (RDA) بالایی باشد. این محصولات میتوانند به سطح دندان آسیب برسانند. چه خمیردندان معمولی باشد یا سفیدکننده، همیشه محصولی با مقدار RDA کمتر از 250 انتخاب کنید و مطمئن شوید که تأییدیه ADA دارد.
مستعدبودن دندانهای آسیاب و پیشآسیاب به پوسیدگی
دندانهای آسیاب و پیشآسیاب نقش مهمی در خردکردن غذا قبلاز بلع دارند. این دندانها دارای شکافها و شیارهایی هستند که ذرات غذا را به دام میاندازند و بهسختی تمیز میشوند. این عوامل باعث میشوند این دندانها بیشتر در معرض پوسیدگی قرار بگیرند. دندانپزشکان معمولاً توصیه میکنند از سیلانت یا پرکردگی همرنگ دندان برای پوشاندن شیارها و شکافهای دندانهای آسیاب استفاده کنید.
اجتناب از خمیردندان حاوی فلوراید فکر خوبی نیست
فلوراید در مراحل اولیه پوسیدگی میتواند بسیار مفید باشد و حتی آسیب دندان را تا حدی ترمیم کند. متأسفانه، برخی افراد از محصولات جایگزین طبیعی استفاده میکنند که فاقد فلوراید هستند و سلامت دهان و دندانشان را به خطر میاندازد؛ بنابراین، دندانپزشکان توصیه میکنند از خمیردندان و دهانشویه حاوی فلوراید استفاده کنید.
مشکلات ارثی
برخی افراد بهدلیل سابقه خانوادگی، بیشتر در معرض مشکلات دندانی قرار دارند. اگرچه سابقه خانوادگی تنها عامل ایجاد پوسیدگی نیست؛ اما میتواند منجر به مشکلاتی مانند مینای ضعیف، اختلالات فک و نامرتبی یا تغییر رنگ دندان شود.
برای اصلاح مشکلات قابلتوجه نامرتبی از ارتودنسی یا الاینرهای شفاف استفاده میشود. درمان باندینگ دندان نیز میتواند گزینه مناسبی برای اصلاح مشکلات جزئی و فاصلههای بین دندانها باشد.
مسواکزدن و نخ دندانکشیدن نادرست
برای ازبینبردن پلاک و باقیماندههای غذا، مطمئن شوید که زاویه موهای مسواک بهسمت خط لثه باشد. فشار زیاد روی دندانها نتیجه بهتری ندارد. بهجای آن، حداقل دو دقیقه برای مسواکزدن وقت بگذارید و به خط لثه و سطوح جویدن توجه یکسانی داشته باشید.
نخ دندان به حذف ذرات و پلاکهایی کمک میکند که مسواک نمیتواند به آنها دسترسی پیدا کند. نخ را بین فاصلههای دندانها بالا و پایین بکشید و دو طرف دندانها را تمیز کنید.
میانوعدههای مکرر میتوانند مشکلساز شوند
میانوعدههای مکرر میتوانند مانند باران اسیدی مداوم روی دندانها عمل کنند. خوردن غذاهای شیرین مانند چیپس، میوههای خشک، شیرینیها و کیک باعث تجمع باکتریهای مضر در دهان میشود. این ذرات چسبناک به دندانها میچسبند و بهسختی با آب شسته میشوند و میتوانند بزرگترین علت خرابی دندان باشند.
صرف وعدههای غذایی کامل بهتر از نگهداشتن ذرات غذا روی دندانها در طول روز است. همچنین، شستوشوی دهان پساز هر وعده غذایی به کاهش باکتریهای مضر کمک میکند.
ریفلاکس یا استفراغ
افرادی که از ریفلاکس معده (GERD) رنج میبرند، اسید معده وارد دهانشان میشود که باعث فرسایش مینای دندان و حساسیت به مواد غذایی شیرین، سرد و گرم میشود. این افراد باید علت ریفلاکس یا استفراغ خود را پیدا کنند و در صورت نیاز درمان شوند.
خشکی دهان
باکتریهای بد از غذاهای خوردهشده اسید تولید میکنند و بزاق بهترین دفاع در برابر این اسید است. خشکی دهان میتواند باعث افزایش پوسیدگی دندان شود. در این صورت باید با پزشک مشورت کنید و در صورت لزوم، داروی جایگزین درخواست کنید.
دندان قروچه
استرس، اضطراب، اختلال TMJ یا مشکلات خواب میتوانند منجر به دندان قروچه شوند که به مینای دندان آسیب میزند و لایههای حساس دندان را در معرض قرار میدهد. استفاده از محافظ دهان میتواند به کنترل این مشکل کمک کند.
اگر با وجود رعایت بهداشت دهان و دندان همچنان دچار مشکلات دندانی هستید، بهتر است برای پیداکردن علت خرابی دندان به دندانپزشک مراجعه کنید.
علت خرابشدن دندان از ریشه چیست؟
معمولاً پوسیدگی دندان باعث ایجاد تمام حفرهها، از جمله حفرههای ریشه میشود. این فرایند در طول زمان رخ میدهد و با لایهای چسبنده به نام پلاک شروع میشود. وقتی باکتریهای دهان شما از قند و نشاستههای باقیمانده از غذاهایی که میخورید، تغذیه میکنند، پلاک روی دندانهای شما تشکیل میشود. پلاک میتواند به جرم تبدیل شود و اسید موجود در پلاک میتواند شروع به ازبینبردن سطح مینای دندانهای شما کند.
سوراخهای ریز در مینا ایجاد میشوند و باکتریها میتوانند از طریق این سوراخها به لایه عاج دندان شما نفوذ کنند. اگر متوقف نشود، این باکتریها حتی میتوانند به مرکز دندان شما، جایی که عصب قرار دارد، برسند.
بهطورکلی، پوسیدگی دندان در دندانهای عقب بیشتر رخ میدهد؛ زیرا تمیزکردن آنها سختتر است. تحقیقات نشان میدهد که حفرههای ریشه دو برابر سریعتر از حفرههای سایر سطوح دندان که شامل آسیب به مینا میشود، ایجاد میشوند. این امر مداخله زودهنگام را برای توقف آسیب ضروری میکند.
ازآنجاکه پوسیدگی ریشه، طبق تعریف در ریشه دندان ایجاد میشود، احتمالاً نمیتوانید با نگاهکردن به آینه و دهان باز خود آن را ببینید؛ اما ممکن است متوجه برخی علائم هشداردهنده، مانند درد در دندان یا شاید حساسیت، بهویژه نسبت به سرما یا گرما شوید.
همچنین، اگر متوجه عقبنشینی لثههای خود شدید، مهم است که به دندانپزشک مراجعه کنید؛ زیرا عقبنشینی لثه اغلب اولین قدم در مسیر ایجاد پوسیدگیهای ریشه است. بدون پوشش لثهها، ریشهها میتوانند در برابر باکتریها و پوسیدگی آسیبپذیرتر باشند.
بهترین روش درمان دندان خراب چیست؟
انتخاب بهترین روش درمان حفرههای دندانی بستگی به شدت آنها و وضعیت شما دارد. گزینههای درمانی عبارتاند از:
درمانهای فلوراید
اگر پوسیدگی شما تازه شروع شده باشد، یک درمان فلوراید میتواند به بازسازی مینای دندان کمک و گاهی اوقات روند پوسیدگی را در مراحل اولیه معکوس کند. درمانهای فلوراید حرفهای حاوی مقدار بیشتری فلوراید نسبت به آب لولهکشی، خمیر دندان و دهانشویهها هستند. این درمانها ممکن است بهصورت مایع، ژل، کف یا لاکی باشند که روی دندانهای شما اعمال میشوند یا در یک سینی کوچک روی دندانهای شما قرار میگیرند.
پرکردن دندان
پرکردن دندان که به آن ترمیم هم میگویند، اصلیترین گزینه درمانی است. پرکردنها از مواد مختلفی مانند رزین کامپوزیت ونیر دندان همرنگ، چینی یا آمالگام دندان که ترکیبی از چند ماده است، ساخته میشوند.
تاج دندان (روکش)
اگر پوسیدگی زیادی دارید یا دندانهای شما ضعیف شدهاند، ممکن است به یک تاج یا روکش دندان نیاز داشته باشید. روکش دندان یک پوشش سفارشی است که جایگزین کل تاج طبیعی دندان شما میشود. تاج به محافظت از استحکام دندان و کاهش خطر شکستگی کمک میکند. دندانپزشک ناحیه پوسیده و بخشی از دندان را برای اطمینان از قرارگیری مناسب تراش میدهد. تاجها ممکن است از طلا، چینی با استحکام بالا، رزین، چینی ترکیبشده با فلز یا سایر مواد ساخته شوند. گاهی هم ممکن است دندانپزشک، جراحی افزایش طول تاج دندان نیز انجام دهد.
عصبکشی
وقتی پوسیدگی به بخش داخلی دندان، بهنام پالپ، میرسد، ممکن است به عصبکشی نیاز داشته باشید. این روش برای ترمیم و نجات دندانی که بهشدت آسیب دیده یا عفونی شده است به کار میرود. پالپ بیمار از دندان برداشته میشود و گاهی اوقات دارو در کانال ریشه قرار میگیرد تا عفونت پاک شود. سپس پالپ با یک ماده پرکننده جایگزین میشود.
کشیدن دندان
برخی دندانها آنقدر بهشدت پوسیده میشوند که نمیتوان آنها را ترمیم کرد و باید کشیده شوند. کشیدن دندان میتواند فاصلهای ایجاد کند که به سایر دندانهای شما اجازه جابهجایی میدهد. پساز کشیدن دندان باید به فکر راههایی برای جایگزینی آن، مانند استفاده از بریج دندانی یا ایمپلنت باشید.
کمبود کدام ویتامینها و مواد معدنی باعث پوسیدگی دندان میشود؟
همه ما میدانیم که مصرف کم کلسیم و ویتامین D، بیشتر با افزایش خطر پوسیدگی دندان مرتبط است؛ اما شاید ندانیم که کمبود سایر ویتامینها هم منجر به مشکلات سلامت دهان میشود و میتواند علت خرابی دندان باشد؛ بنابراین، آگاهی از تمام این موارد بسیار مهم است.
کمبود کلسیم
کلسیم برای سلامت استخوانها و دندانها ضروری است. کمبود کلسیم میتواند به تضعیف مینای دندان و افزایش خطر پوسیدگی و بیماریهای لثه منجر شود. با کاهش کلسیم، مینای دندان ضعیف و متخلخل میشود که به باکتریها اجازه نفوذ میدهد و باعث پوسیدگی میشود.
همچنین، زمانی که سطح کلسیم پایین باشد، غده پاراتیروئید برای جذب بیشتر کلسیم از استخوانها، هورمون پاراتیروئید بیشتری ترشح میکند تا از عملکرد عضلات، اعصاب و قلب حمایت کند. این مسئله بهمعنای کمبود کلسیم برای حمایت از دندانها، استخوانها و فک است که در نهایت میتواند منجر به ازدستدادن دندان شود.
طبق نظر سایت auroradentalgroup:
Calcium strengthens your tooth enamel, making it more resistant to decay. Because approximately 99% of the calcium in your body is stored in your bones and teeth, a calcium deficiency can weaken your teeth and lead to tooth loss.
Tooth loss can occur when the parathyroid hormone (PTH) signals the release of calcium from the bones and teeth into the bloodstream to support nerve, muscle, and heart function.کلسیم مینای دندان شما را تقویت می کند و آن را در برابر پوسیدگی مقاوم تر می کند. از آنجایی که تقریباً 99 درصد کلسیم بدن شما در استخوان ها و دندان ها ذخیره می شود، کمبود کلسیم می تواند دندان های شما را ضعیف کرده و منجر به از دست دادن دندان شود.
از دست دادن دندان زمانی رخ می دهد که هورمون پاراتیروئید (PTH) سیگنال آزاد شدن کلسیم از استخوان ها و دندان ها به جریان خون را برای حمایت از عملکرد عصب، ماهیچه و قلب بدهد.
کمبود ویتامین D
کمبود ویتامین D بهدلیل نقش این ویتامین در جذب کلسیم بسیار مهم است. بدون جذب ویتامین D، کلسیم نمیتواند کار خود را انجام دهد؛ بنابراین، کمبود ویتامین D هم به تضعیف مینای دندان و مستعدشدن دندانها به پوسیدگی منجر میشود.
کمبود ویتامین C
ویتامین C برای تولید کلاژن که برای حفظ سلامت بافت لثه اهمیت دارد، ضروری است. کمبود ویتامین C باعث خونریزی لثهها و کندشدن روند بهبود زخمها در دهان میشود. اگر این مشکل بهموقع درمان نشود، میتواند به بیماری لثه منجر شود. با کاهش سلامت لثه، دندانها بهدرستی حمایت نمیشوند و ریشه دندانها در معرض خطر پوسیدگی و ازدسترفتن قرار میگیرند.
کمبود ویتامین A
شاید فکر نکنید که کمبود ویتامین A میتواند علت خرابی دندان باشد؛ اما این ویتامین محلول در چربی برای تولید بزاق و حفظ سلامت غشاهای مخاطی ضروری است. کمبود ویتامین A میتواند منجر به خشکی دهان شود که در نتیجۀ آن، دهان نمیتواند بهدرستی ذرات غذا و باکتریها را شستوشو دهد یا سطح pH مناسب را حفظ کند. خشکی دهان با افزایش خطر پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه همراه است.
کمبود ویتامین K
ویتامین K برای انعقاد خون ضروری است و میتواند از خونریزی بیشازحد لثه جلوگیری کند. کمبود ویتامین K میتواند منجر به خونریزی خودبهخودی لثه و افزایش حساسیت به بیماریهای لثه شود که این خود خطر پوسیدگی دندان را افزایش میدهد. انعقاد خون مناسب برای بهبود پساز درمانهای دندانپزشکی نیز ضروری است تا از بروز عوارض جلوگیری شود.
کمبود ویتامینهای گروه B و زخمهای دهانی
ویتامینهای گروه B از جمله تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، پیریدوکسین و کوبالامین نقشهای مختلفی در سلامت دهان دارند. کمبود این ویتامینها میتواند منجر به زخمهای دهانی، التهاب زبان و درد دهان شود که حفظ بهداشت دهان و دندان را دشوار میکند.
کمبود آهن و ناراحتی دهانی
آهن برای حفظ غشاهای مخاطی سالم در دهان ضروری است. کمبود آهن ممکن است باعث درد و التهاب در دهان شود که میتواند بر خوردن، صحبتکردن و حفظ بهداشت دهان تأثیر بگذارد. با کاهش بهداشت دهان، خطر پوسیدگی و کاهش سلامت لثه افزایش مییابد.
کمبود منیزیم
منیزیم از عملکرد مناسب عضلات و اعصاب، از جمله عضلات جویدن و بلع، حمایت میکند. کمبود منیزیم میتواند منجر به گرفتگی عضلات و دشواری در خوردن یا حرکت فک شود. این مشکل، تغذیه متعادل و حفظ بهداشت دهان و دندان را دشوار میکند.
قرص برای جلوگیری از خرابی دندان
قبل از هر چیزی باید روشهای جلوگیری از پوسیدگی دندان را بشناسید تا همواره دندانهای سالمی داشته باشید. فلوراید تراپی یکی از اصلیترین داروها برای پیشگیری از پوسیدگی دندان است. این ماده معدنی توسط دندانها جذب میشود و آنها را تقویت میکند تا در برابر اسید مقاومتر شوند. همچنین فلوراید عملکرد باکتریهای ایجادکننده پوسیدگی را مهار میکند.
فلوراید بهصورت غیرنسخهای در قالب خمیردندان در دسترس است و میتوانید آن را روی قفسههای فروشگاهها پیدا کنید. همچنین دهانشویهها و وارنیشهای فلوراید موجود هستند که حساسیت دندان را بهمیزان زیادی کاهش میدهند.
علاوهبراین، فلوراید نسخهای بهشکل مایع و قرص وجود دارد که باید یک بار در روز مصرف شود. معمولاً فلوراید نسخهای برای افرادی توصیه میشود که آب فلورایددار در خانه ندارند.
قبلاز استفاده از فلوراید برای پیشگیری از پوسیدگی، توصیه میکنیم با دندانپزشک خود مشورت کنید. اولاً، هرگز بدون مشورت با دندانپزشک مکملهای کلسیم، منیزیم یا آهن مصرف نکنید. همچنین اگر رژیم غذایی کمسدیم یا بدون سدیم دارید، حتماً به دندانپزشک خود اطلاع دهید. در نهایت، از مصرف یا نوشیدن محصولات لبنی یک ساعت قبل و بعداز استفاده از فلوراید اجتناب کنید.
داروهایی برای کنترل پلاک، اصلیترین علت خرابی دندان
پلاک یکی از دلایل اصلی ایجاد پوسیدگی دندان است؛ بنابراین، کنترل تشکیل پلاک یکی از بهترین روشها برای پیشگیری از پوسیدگی محسوب میشود. خوشبختانه داروهایی، مانند کلرهگزیدین برای کنترل پلاک وجود دارند.
کلرهگزیدین یک داروی آنتیبیوتیک است که بهشکل دهانشویه یا تراشههای ژلاتینی پرشده عرضه میشود. این تراشهها در جیبهای لثه کنار دندانها پساز جرمگیری دندان به صورت عمیق قرار داده میشوند. دارو بهتدریج در طول یک هفته آزاد میشود.
درحالیکه کلرهگزیدین داروی مفیدی برای جلوگیری از پوسیدگی است، باید توجه داشت که این دارو ممکن است باعث افزایش لکههای جرم و پلاک روی دندان شود و همچنین دندان، پرکردگی و دندانهای مصنوعی را لکهدار کند.
عوارض دندان خراب چیست؟
وقتی با بوی بد دهان مواجه میشویم، اغلب مردم به درمانهای بدون نسخه مانند جویدن آدامس یا مکیدن قرص نعناع روی میآورند و برخی معمولاً مکملهای گوارشی مصرف میکنند. بسیاری از این حقیقت غافل میشوند که دندانهای پوسیده ممکن است عامل بوی بد دهان باشند. دندانهای پوسیده، مانند هر چیز در حال فساد، میتوانند بوی نامطبوعی منتشر کنند.
دندانهای پوسیده علائم و عوارض مختلفی دارند که ممکن است شما را شگفتزده کند. برخی از این عوارض عبارتاند از:
- لرزش دستها: دندانهای پوسیده میتوانند باعث تضعیف سیستم ایمنی در طول زمان شوند. بههمیندلیل، بدن میتواند علائم خاصی از ضعف، مانند لرزش دستها را نشان دهد؛
- انرژی کم: دندانهای پوسیده میتوانند از ذخیره انرژی بدن بکاهند. کاهش انرژی یا نشاط هنگامی که دندانها پوسیدگی دارند، پدیدهای معمول است. یکی از توضیحات میتواند نداشتن اعتمادبهنفسی باشد که با دندانهای پوسیده همراه است. معاشرتنکردن و پنهانماندن هم میتواند به ازدستدادن انرژی و شوروشوق زندگی بیفزاید؛
- مسمومیت در جریان خون: اگرچه این پیامد فوری نیست، دندانپزشکان بهطور اکید توصیه میکنند که رهاکردن دندانهای پوسیده میتواند منجر به مسمومیت خون شود. این اتفاق زمانی میافتد که پوسیدگی از دندانها مدام در دهان رسوب میکند و در اکثر موارد همراه با بزاق بلعیده میشود. وقتی این اتفاق برای مدت طولانی رخ میدهد، عنصر سمی از دندانها با سیستم گوارش و خون مخلوط میشود و آن را مسموم میکند؛
- بیماری لثه: رسیدگینکردن به دندانهای پوسیده میتواند در درازمدت منجر به بیماری لثه شود. دندانها ممکن است از ریشه شروع به پوسیدن کنند؛ اما بهزودی عفونت وارد ناحیه لثه هم خواهد شد. وقتی این اتفاق میافتد، شانس کمی برای اصلاح وضعیت وجود دارد؛
- کاهش ذائقه: خطر دیگر دندانهای پوسیده، ازدستدادن توانایی لذتبردن از انواع مواد غذایی است؛ زیرا خوردن برخی غذاها با درد شدید ناشی از عفونتها دشوار است. همچنین برخی غذاها ممکن است احساس سوزش ایجاد کنند و لذتبردن از غذا را کاهش دهند؛
- سپسیس (Sepsis): باکتری از دندان عفونی میتواند به جریان خون منتقل شود و شرایط پزشکی بهنام سپسیس ایجاد کند. سپسیس عفونت خونی است که معمولاً به افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند بیماران بستری در بیمارستان و افراد خیلی جوان یا مسن حمله میکند. علائم سپسیس شامل تب بالا و ضربان قلب سریع است. دما معمولاً بالا میرود و ضربان قلب افزایش پیدا میکند که با مشکل تنفسی هم همراه میشود. لکهدارشدن پوست و اختلال ذهنی نشانههای پیشرفت سپسیس هستند. در صورت پایینبودن فشار خون، ممکن است شوک سپتیک رخ دهد؛
- مننژیت: آبسه دندان میتواند منجر به وضعیتی تهدیدکننده حیات بهنام مننژیت (التهاب غشاهای نزدیک نخاع و مغز) شود. اگر عفونت باکتریایی درمان نشود، ویروس میتواند از طریق جریان خون به نخاع و ناحیه اطراف مغز منتقل شود. مننژیت ممکن است به بستریشدن طولانیمدت نیاز داشته باشد. افراد با سیستم ایمنی ضعیف در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
دندانهای پوسیده خطرات خود را دارند. اگر علائم دندان عفونی در دهان شما وجود دارد، فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. منتظر نمانید تا باکتری به گردن، فک، مغز یا خون گسترش پیدا کند. برای جلوگیری از عفونتهای دندانی، بهداشت دهان و دندان خود را بهصورت کامل و عالی رعایت کنید.
عوارض نکشیدن دندان خراب
شاید فکر کنید که دندان پوسیده فقط یک مشکل ظاهری است؛ اما در واقعیت، اگر درمان نشود، میتواند مشکلات جدی سلامتی ایجاد کند. نادیدهگرفتن دندان پوسیده میتواند منجر به عفونت گسترده، آبسه دردناک و حتی ازدستدادن دندان شود. مهم است که برای جلوگیری از آسیب بیشتر به لبخند و سلامت کلی خود، هرچه سریعتر به دندانپزشک مراجعه کنید. بیایید خطرات نکشیدن دندان پوسیده را بررسی کنیم:
درد شدید
دندان پوسیده میتواند باعث درد شدید و ضرباندار شود. با پیشرفت پوسیدگیها و رسیدن به لایههای عمیقتر دندانها، ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به غذاها و نوشیدنیهای سرد و گرم تجربه کنید. علاوهبراین، پوسیدگی مورد غفلت قرارگرفته در نهایت ریشه دندان شما را در معرض باکتریها قرار میدهد که منجر به درد شدید ناشی از عفونت میشود.
عفونت باکتریایی
وقتی باکتریهای دهان شروع به تخریب مینای دندان میکنند، منجر به پوسیدگی میشود. اگر درمان نشود، این پوسیدگی میتواند بزرگتر و عمیقتر شود و به باکتریهای مضر اجازه دهد به بافت نرم داخل دندان شما که پالپ نامیده میشود، برسند. پساز عفونت پالپ، پوسیدگی میتواند به ریشه دندان و فراتر از آن گسترش یابد که خود میتواند باعث آبسه دردناک و آسیب گسترده به سلامت دهان شما شود.
بیماری لثه
دندانهای پوسیده میتوانند باعث بیماری پریودنتال لثه شوند که منجر به تخریب لثهها و حتی استخوانهای نگهدارنده دندانها میشود. بیماری لثه میتواند باعث خونریزی، تورم و حتی ازدستدادن دندان شود و خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته را افزایش دهد.
طبق نظر سایت mytotaldentistry:
Not tending to rotten teeth can lead to gum disease in the long term. The teeth may start rotting at the root, but soon the infection will enter the gum area as well. When this happens, there are little chances of rectifying the situation.
عدم رسیدگی به دندان های پوسیده می تواند در دراز مدت منجر به بیماری لثه شود. دندان ها ممکن است از ریشه شروع به پوسیدگی کنند، اما به زودی عفونت وارد ناحیه لثه نیز می شود. وقتی این اتفاق می افتد، شانس کمی برای اصلاح وضعیت وجود دارد.
آسیب به دندانهای دیگر
اگر دندان پوسیده را درمان نکنید، میتواند به دندانهای مجاور آسیب برساند. این امر به این دلیل است که باکتریهای ایجادکننده پوسیدگی در دهان شما بهطور دائم در حرکت هستند؛ بنابراین هر دندان عفونی خطری برای دندانهای سالم خواهد بود. علاوهبراین، پوسیدگی درماننشده و دندان نکشیده میتواند دندانهای مجاور را هم ضعیف کند و خطر مشکلات دندانی اضافی و شرایط پزشکی را افزایش دهد.
گسترش عفونت
عفونت دندان که درمان نشود، میتواند به قسمتهای دیگر بدن شما، از جمله مغز گسترش یابد. این امر همانطور که گفته شد، میتواند باعث وضعیت تهدیدکننده زندگی بهنام سپسیس شود. علائم سپسیس شامل تب، لرز، ضربان قلب سریع و گیجی است. این وضعیت یک اورژانس پزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد.
آسیب استخوان فک
دندان پوسیده میتواند به استخوان اطراف آن آسیب برساند و باعث عفونت لثه و درد شود. عفونت میتواند به استخوان فک گسترش یابد و باعث تخریب و مشکلات بیشتر در دندانهای شما شود.
مشکل در غذاخوردن و صحبتکردن
دندان پوسیده میتواند غذاخوردن و صحبتکردن صحیح را دشوار کند. این امر ممکن است باعث سوءتغذیه و آسیب بیشتر به سلامت دهان شما شود. همچنین مشکل در صحبتکردن میتواند بر زندگی اجتماعی و شغلی شما تأثیر بگذارد و منجر به کمبود اعتمادبهنفس و فرصتها شود.
سخن پایانی
علت خرابی دندان معمولاً نتیجه ترکیبی از عادات نادرست، شرایط ژنتیکی و عوامل محیطی است. با رعایت بهداشت دهان و دندان، تغذیه سالم و انجام معاینات منظم دندانپزشکی میتوانید از بسیاری از مشکلات پیشگیری کنید. مراقبت مداوم و توجه به علائم اولیه پوسیدگی میتواند سلامت دندانهای شما را برای سالها تضمین کند.
سوالات متداول
- چه عواملی باعث پوسیدگی دندانها میشوند؟
پوسیدگی دندانها ناشی از ترکیبی از عوامل مانند بهداشت دهان ضعیف، رژیم غذایی نامناسب (مصرف مواد غذایی شیرین، اسیدی و نشاستهای)، خشکی دهان، مشکلات ژنتیکی و بیماریهای زمینهای مانند دیابت و بیماریهای قلبی است.
- یابت چگونه بر سلامت دندانها تأثیر میگذارد؟
دیابت کنترلنشده باعث افزایش سطح قند در بزاق میشود که میتواند منجر به بیماری لثه (پریودنتال)، عفونتهای قارچی دهان و در نهایت ازدستدادن دندانها شود.
- آیا بیماریهای قلبی و سکته مغزی به سلامت دندانها ارتباط دارند؟
بله، تحقیقات نشان داده است که باکتریهای لثه میتوانند از طریق جریان خون به قلب و مغز برسند و باعث التهاب و آسیب به رگها شوند که ممکن است به سکته مغزی یا حمله قلبی منجر شود.
- آیا غذاهای اسیدی میتوانند دندانها را خراب کنند؟
بله، غذاهای اسیدی مانند مرکبات، گوجهفرنگی، گوشتهای فرآوریشده، خیارشور و نان سفید میتوانند باعث فرسایش مینای دندان شوند و پوسیدگی را تسریع کنند.
- کدام ویتامینها و مواد معدنی برای سلامت دندان ضروری هستند؟
کلسیم، ویتامین D، ویتامین C، ویتامین A، ویتامین K، ویتامینهای گروه B و آهن از جمله مواد مغذی ضروری برای سلامت دندانها هستند. کمبود این مواد میتواند منجر به پوسیدگی، خونریزی لثه و دیگر مشکلات دهانی شود.
- علت خرابشدن دندانها با وجود مسواکزدن چیست؟
علت ممکن است استفاده از خمیردندان نامناسب، مسواکزدن نادرست، مصرف میانوعدههای مکرر، خشکی دهان یا عوامل ژنتیکی باشد. همچنین، عدم استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید میتواند احتمال پوسیدگی را افزایش دهد.
