دندان مصنوعی را به دو دسته کلی می توان تقسیم کرد که این تقسیم بندی براساس توضیع فشار مکانیکی حاصل از مصرف پروتز (دندان مصنوعی) می باشد:
۱ – دندان مصنوعی متکی بر ایمپلنت دندان ( اوردنچر )
۲ – دندان مصنوعی متکی بر دیواره لثه (دنچر)
مواد مورد استفاده در ساخت دندان های مصنوعی متحرک
در ساخت دندان مصنوعی متحرک و پروتز های آکریلیک متکی بر ایمپلنت از دو جزء مجزا از مواد شیمیایی با سنتز (فرایند ساخت) کاملا مصنوعی استفاده می شود.
بخش خشک مورد استفاده در ساخت پروتز با نام تجاری آکریل
این ماده بصورت پودری جامد است که چگالی آن بسیار پائین می باشد (سبک است) و در شرایط استاندارد، اشباع شده و غیر قابل واکنش است و نمی توان آن را بصورت یک پلیمر سخت در آورد. این ترکیب شیمیایی قابلیت اشتعال پذیری بسیار کمی دارد.
بخش مایع مورد استفاده در ساخت پروتز با نام تجاری مونومر
این ترکیب شیمایی بصورت مایع بی رنگی است که بوی بسیار تند و زننده ای دارد و بشدت قابل اشتعال می باشد.
در ساخت دندان مصنوعی به روش های قدیمی که در تمامی لابراتوار های دندانسازی مورد استفاده قرار میگیرد و استفاده از آن بدلیل اینکه مونومر شروع کننده فرایند پلیمر سازی در بخش آکریلیک پروتزهای دندانی میباشد ، یک عمل کاملا غیر قابل اجتناب است.
مضرات مواد مصرفی در ساخت پروتز های آکریلیک بیس
بزرگترین مشکل در پروتزهای دندانی ساخته شده در روش های متداول (چه دندان مصنوعی یا دنچر و چه دندان مصنوعی متکی بر ایمپلنت یا اوردنچر) مورد استفاده در لابراتوارهای دندانسازی استفاده اجباری از مونومر میباشد.
این ماده که بسیار حساسیت زا و قابل اشتعال است ، تحت هیچ شرایطی از مخلوط آکریل مونومر خارج نمی شود و در حین استفاده بیمار از پروتز به تدریج از بیس آکریلیک پروتز خارج میشود.
این آزاد شدن مونومر در دهان بیمار باعث احساس سوزش بدلیل تماس مونومر با بافت لثه می شود و از انجاکه پل اتصال مولکول های آکریل در بیس دندان، مونومر میباشد با خارج شدن آن از بیس پروتز ، مقاومت پروتز در برابر فشار های فکی بر رو دندان مصنوعی پایین آمده و پس از شکستن بیس ترمیم پذیری آن کاهش می یابد.
ضمن اینکه خروج مونومر از بیس پروتز باعث ایجاد شدن میکروحفره هایی در بدنه بیس آکریلیک میشود ؛ این حفره ها همانطور که در پاراگراف بالا گفته شد باعث شکننده شده دندان مصنوعی میشود و علاوه بر آن باعث جذب ذرات غذا و آلودگی در بیس پروتز شده و رنگ و بوی نامطبوعی برای دهان و دندان مصنوعی ایجاد میکند.
استنشاق و تماس مداوم با مونومر نیز میتواند باعث ایجاد ضایعات پوستی و حساسیت های تنفسی شود و این درحالیست که بسیاری حتی پس از ابتلاء ، بدلیل عدم آگاهی متوجه علت مشکلاتشان نمیشوند.
اشکالات وارد بر نحوه ساخت دندان مصنوعی (دنچر و اوردنچر) در روش های متداول
در ساخت دندان مصنوعی (دنچر و اوردنچر) به روش های متداول در لابراتوارها وجود گرمای بالا یک امر اجباری میباشد این عنصر سودمند در پلیمرسازی آکریل یک اشکال بسیار بزرگ را در فرایند ساخت دندان مصنوعی ایجاد میکند:
اعمال حرارت بر قالب گچی (کست Cast ) باتوجه به حضور عنصر کلسیم در ترکیب شیمیایی گچ و مولکول های آب در مخلوط کست ، باعث انبساط حجمی کست میشود ودرنتیجه در لحظه پلیمر شدن آکریل ابعاد کست از قالب گرفته شده از فک بیمار بزرگتر خواهد بود و این امر باعث لق شدن دندان مصنوعی میشود.
در ساخت پروتزهای آکریلیک بروشهای متداول از پرس کردن اکریل بر روکست بین دوکفه گچی محسور در قالبهای فلزی (مفل) استفاده میشود.
در بسیاری از لابراتوار ها مفل پس از پرس از زیر پرس خارج شده و به کمک یک پرس دستی تحت فشار قرار میگیرد.
بی تردید این تغیر فشار باعث افت تماس کست و اکریل میشود ؛ حتی اگر در هنگام مفل گذاری و پرس کردن آکریل تغییر فشار نداشته باشیم بازهم بدلیل اینکه آکریل باید در آب جوش قرار گیرد تا پلیمر سازی آکریل تکمیل شود بازهم اعمال حرارت بر مفل و رکاب ( پرس دستی ) و باتوجه به فلزی بودن بدنه انها بازهم ما با کاهش فشار بدلیل انبساط مفل و رکاب ، خواهیم داشت و این اختلاف فشار باعث لقی در بیس دندان مصنوعی و همچنین باعث کاهش تراکم بیس آکریلیک پروتز میشود.
در ساخت پروتز آکریلیک بیس از یک مایع روغنی به نام بیوفیلم استفاده میشود که کاربرد آن در حایل شدن بر روی کست میباشد تا بیس آکریلیک به کست نچسبد که این آغشته کردن کست به بیوفیلم نیز یک اختلاف سطح هرچند کم و لی قابل تامل بین کست و بیس آکریلیک ایجاد میکند که این اختلاف سطح نیز از عوامل عدم جذب دندان مصنوعی میباشد.
پلیمر ساخته شده از ترکیب مونومر و آکریل در طی فرایند پلیمر سازی دچار تغیر حجم منفی۷ درصدی (اکسپنشن) میشود که این تغییر حجم با فاصله گرفتن بیس آکریلیک از کست گچی شده و باعث لقی دندان مصنوعی میشود.
علل ایجاد تهو در استفاده از پروتز متحرک (دنچر و اوردنچر)
باتوجه به اینکه حالت تهوع به نوعی حساسیت محصوب میشود میتواند مشتق از عوامل مطرح شده در بندهای زیل باشد:
۱- وجود مونومر اصلی ترین عامل حساسیت در پروتز متحرک و انواع اوردنچر های متکی بر ایمپلنت میباشد که بدلیل فرسایش بیس آکریلیک و جدا شدن مولکول های آکریل از بیس دندان و در نتیجه ازاد شدن مونومر از بیس پروتز برای بیمار حادث میشود. مونومر آزاد شده از بیس آکریلیک میتواند وارد سیستم تنفسی شده و به این ترتیب باعث بروز حساسیت تنفسی شود
۲- برای ساخت بیس دندان مصنوعی از پرس کردن آکریل بر روی کست استفاده میشود و از ان جائی که ای اعمال فشار بصورت عمود میباشد تثبیت جزئیات ثبت شده بر روی کست تنها تا ۷۵٪ صورت میگیرد و بهمین دلیل در هنگام استفاده از پروتز متحرک رگهای خونی موجود در سقف دهان تحت فشار قرار گرفته و موجبات ایجاد تهو را در بیمار مهیا میسازد.
ویژگی های پروتز ساخته شده بروش میکرو بیس
پروتز ساخته شده بروش میکرو بیس یک ویژگی بسیار مهم دارد و ان عدم وجود منومر در ترکیب پلیمر شده برای ساخت پروتز میباشد.
از دیگر محاسن آن عدم استفاده از حرارت بصورت مستقیم و غیر مستقیم در پلیمر ساز بیس آکریلیک دندان مصنوعی میباشد.
جذب پروتز ساخته شده بکمک این سیستم نیز بسیار بسیار جذب تر از پروتز ساخته شده بروش های سنتی قدیمی متداول در لابراتوار ها و کلنیک های دندان پزشکی ، میباشد.
مواد مورد استفاده در ساخت دندان های مصنوعی متحرک (دنچر و اور دنچر) در سیستم میکرو بیس M . B
آکریل تنها ماده مورد استفاده در ساخت بیس دندان مصنوعی در سیستم میکروبیس است و تنها از طریق ایجاد پیوند های شیمیائی و ستنز تعریف شده در مدت زمانی بسیار کوتاه تر از سنتز آکریل در روش پخت مخلوط آکریل و مونومر انجام میشود.
محاسن پروتز (دنچر و اور دنچر) های ساخته شده در سیستم میکرو بیس M . B
۱- در ساخت پروتز بروش میکروبیس از حرارت وجوشانیدن پروتز در آب و بیوفیلم جهت ایجاد سطح حائل بر روی کست استفاده نمیشود و پلیمرسازی آکریل تنها در دمای ۱۵درجه سانتیگراد انجام مبشود در نتیجه انبساط حجمی ناشی از تغییرات دما برای کست اتفاق نمی افتد ،ازطرفی بدلیل اعمال فشار از طریق القاء الکترومغناطیس تغییرات فشار نیز در این سیستم هنگام پلیمر سازی صفر میباشد و درنتیجه ریتنشن (جذب پروتز ) بصورت ۱۰۰٪ با لثه بیمار خواهدبود.
۲- بدلیل اینکه آکریل بصورت پودر وارد سیستم پلیمر سازی میشود و این وردو با سرعت بسیار بسیار بالائی انجام میشود اکسپنشن (انقباض حجمی آکریل هنگام پلیمر سازی) نیز صفر میباشدزیرا پلیمر سازی بصورت لایه لایه و با ضخامتهای بسیار بسیار کوچک معادل با شش هزارم میلیمتر mm006/0 ، انجام میشود.
۳- در ساخت دنچر بروش میکروبیس از انواع پرس استفاده نمیشود و اعمال فشار تنها از طریق القا الکتریکی و ایجاد میدان الکترومغناطیس اتفاق می افتد در نتیجه ثبت جزئیات مندرج بر کست با دقت بسیار بسیار بالاتری انجام میشود بنابراین اعمال فشار بر لثه بیمار از شدت کمتری برخردار است که این امر باعث کاهش حالت تهو در بیمار و سهولت در استفاده ی از دنچر میشود.
۴- بدلیل عدم حضور مونومر در در بیس آکریلیک تراکم مولکولهای آکریل که بخش خشک پروتز را تشکیل میدهند بسیار بالا تر از پروتزهای معمولی بوده و باتوجه به اعمال فشار در سیستم میکرو که بصورت جزءبجزء وبا نیروی بیشتری میباشد ، استحکام بیس آکریلیک بالاتر از دندان مصنوعی بروشهای سنتی میباشد.
۵- مهمترین خصوصیت دندان مصنوعی ساخته شده در سیستم میکرو بیس عدم حضور مونومر در ترکیبات بیس آکریلیک میباشد که در روشهای سنتی از ترکیب بیس پروتز خارج نمیشود و باعث ایجاد حساسیت میشود و حتی میتواند عوارض تنفسی نیز برای بیمار بهمراه داشته باشد اما در سیستم میکرو بیس لز مونومر استفاده نمیشود.
